👍 Czy Socjologia Jest Nauką?

Socjologia to nauka o zależnościach społecznych. Przedmiotem jej zainteresowania są zjawiska tworzenia się różnych form życia zbiorowego, struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach wynikające z wzajemnego oddziaływania: ich siły skupiające i rozbijające zbiorowości oraz zmiany w nich zachodzące. Z makrospołecznego punktu widzenia to nauka o prawach rozwoju i prawach struktury. Prawa struktury zasady przejścia między różnymi typami społeczeństw, ich elementy składowe i wzajemne powiązania między ich elementami.

Elementy składowe społeczeństwa

• – warstwy
• – klasy (chłopstwo, inteligencja)
• – kategorie społeczno – zawodowe

Rozwój społeczny – różnicowanie się (coraz większe) podłoża społecznego. Człowiek może jednocześnie należeć do wielu grup społecznych.

Socjologia potoczna, a naukowa

Socjologia potoczna

• – Jednostkowa wiedza i doświadczenie
• – Nieweryfikowalna
• – Intuicyjna
• – Stereotypowa (łatwe recepty)
• – Socjologia naukowa

Oparta na badaniach

• – Weryfikowalna
• – Przyjęta w ramach dyscypliny
• – krytyczna

Pytania socjologii

• 1. pytania o fakty (faktografia)
• 2. pytania porównawcze
• 3. pytania historyczne
• 4. pytania teoretyczne – próba interpretacji faktów, hipotetyczne wyjaśnianie rzeczywistości.

Style uprawiania socjologii – człowiek w rzeczywistości społecznej
Wyróżniamy dwa rodzaje elementów zachowań ludzkich:

• Zamierzone – np. szkoła; celem jest nauka i wychowanie. Szkoła spełnia również rolę czynnika opóźniającego wchodzenie młodzieży na rynek pracy.
• Niezamierzone – powielanie nierówności społecznych.
  Większość zdarzeń społecznych dokonuje się wskutek niezamierzonych działań człowieka. Socjologia zatem musi zwracać uwagę na przypadkowe, niezamierzone konsekwencje tych działań.

Statyka i dynamika społeczna

• Statyka społeczna – to inaczej reprodukcja społeczna, czyli trwanie społeczeństwa w czasie.
• Dynamika społeczna – to społeczna transformacja, czyli zmiany społeczeństwa w czasie.

Refleksja socjologiczna zmierza do oddzielenia opinii ludzi od rzeczywistości – opinie mogą być adekwatne, ale mogą być również fałszywe. Relacja między opiniami, a rzeczywistością jest niezwykle złożona; np. ideologia może stać się opinią, a ta następnie rzeczywistością. Struktura, a działanie System działań i oddziaływań składa się na system społeczny. Są one ustrukturalizowane. Strukturalizacja to regularności życia społecznego. Struktury są odwzorowaniem systemu społecznego.

Wyobraźnia socjologiczna

Dużą rolę odgrywa tutaj znaczenie wyobraźni socjologicznej. Rozwijanie tej wyobraźni to odwoływanie się do wymiaru: antropologicznego – pozwala on widzieć zróżnicowanie form życia społecznego w różnych miejscach. historycznego – widzimy różnicę między „dziś”, a przeszłością.

Czy socjologia jest nauką?

Socjologia zalicza się do nauk społecznych. Czym zatem jest nauka? Nauka to refleksja, która stosuje metody naukowe, odwołuje się do teorii, logicznie ocenia argumenty. Celem jest stawianie hipotez i ich weryfikacja. Czy jest to dyscyplina podobna do nauk przyrodniczych? Czy socjologia jest w stanie osiągnąć taką precyzję, jaką oferują nauki fizyczne?

Socjologia jest zupełnie innym przedmiotem nauki. Badając świat społeczny, badamy zachowania znaczące, czyli takie które mają znaczenie symboliczne. Nauki społeczne nie są podobne do nauk przyrodniczych. Przedmiotem badań socjologii jest człowiek i jego zachowania. Jeżeli nie znamy motywacji działań człowieka, to nie możemy opisać rzeczywistości społecznej. Bardzo ważne jest znaczenie symboliczne zjawiska W badaniach socjologicznych dąży się do uzyskania prawdy, prawdziwości sądów, a także obiektywności.

Znaczenie socjologii (praktyczne)

• 1) ma wpływ na politykę społeczną i reformy społeczne – daje bowiem zrozumienie sytuacji społecznej.
• 2) Daje świadomość różnic kulturowych; pozwala na odejście od stereotypowego myślenia.
• 3) Pozwala oceniać skutki polityki i decyzji podejmowanych przez władzę.
• 4) Ma wpływ na wzrost samowiedzy grup.

Krótki rys historyczny Socjologii

1) Socjologia jako nauka powstała w połowie XIX wieku. Pojawienie się mieszczaństwa dało nowe impulsy do rozwoju nowych nauk. Refleksja nad społecznym życiem człowieka istniała do XIX w. Można więc powiedzieć, że socjologia z niej wzięła swój początek. Stawiała ona pytania:

• Jak powinno być, żeby było dobrze?
• Jak jest? – aspekt normatywny życia społecznego.

2) System pozytywny Comte’a – początek socjologii (jako takiej) w 1839 r. „Myśl o filozofii dziejów” – traktat – „socjologia winna być nauką pozytywną, uprawianą na wzór i podobieństwo nauk przyrodniczych”. Comte twierdził również, że socjologia powinna badać rzeczywistość (ale na szczęście nie pokazał jak to się robi).

3) Teorie naukowe socjologii pojawiły się na początku XX wieku.
Czynniki które utrudniały powstanie socjologii naukowej: przekonanie, że życie społeczne zbudowane jest wyłącznie z formalnych wyznaczników tegoż życia (normy prawno – polityczne i religijne miały decydować o naszym zachowaniu). Nie badano spontanicznego zachowania ludzi, również brak było jakiejkolwiek refleksji nad nieformalnymi czynnikami życia społecznego. Dopiero rewolucja francuska zmieniła to podejście.

Działy zainteresowań współczesnej socjologii

1) Teoretyczna socjologia ogólna – socjologia teoretyczna jest nadbudową socjologii empirycznej

Pierwszy podział:

• – Teoria struktur społecznych (reprodukcja społeczna)
• – Teoria zmian (dynamika zmian)

Drugi podział:

• – teoria zachowania się grup i zbiorowości (np. prawidłowości zachowania w tłumie, solidarność, propaganda)

2) Empiryczna socjologia szczegółowa.

Dział badający instytucje społeczne (rodzina, szkoła, gospodarka)
Dział badający różne typy grup i zbiorowości (małe grupy społeczne – terytorialne, koleżeńskie, socjologia wsi i miasta, klasy, warstwy, stowarzyszenia itp.) Dział badający procesy społeczne (ruchliwość społeczną, konflikty społeczne, przystosowanie, dezorganizacja społeczna, współzawodnictwo, masowa komunikacja)

Wszystkie wymienione tutaj dziedziny są ze sobą ściśle powiązane. W socjologii występuje tendencja do pogłębiania specjalizacji w poszczególnych działach szczegółowych – specjalizacji w poszczególnych dziedzinach badań. Drugą tendencją jest dążenie do integracji w ramach syntetyzujących teorii.

Funkcje socjologii

• 1) Poznawcza – dostarcza wiedzy o społeczeństwie.
• 2) Ideologiczna – (humanistyczna) – teorie społeczne mogą wpływać na zmiany porządku społecznego. Wiedza może stać się elementem świadomości.
• 3) Socjotechniczna – zapewnia skuteczne działanie.

Funkcja poznawcza i ideologiczna są głównie realizowane przez teorie socjologiczną, natomiast funkcja socjometryczna realizowana jest przede wszystkim przez empirię.

Metody i techniki stosowane w badaniach socjologicznych

Metoda socjologiczna – stosowanie pojęć i teorii socjologicznych do wyjaśniania zjawisk badanych przez inne nauki (np. historycy wyjaśniający przebieg procesów społecznych)

• 1. ankieta – oparta jest na kontakcie pośrednim. Oparta jest na analizie ilościowej; tzw. „metody twarde”.
• 2. wywiad – oparty jest na kontakcie bezpośrednim.
• 3. obserwacja
• 4. analiza materiałów zastanych – listy, wspomnienia, pamiętniki.
• Dobór metod i technik opracowywania jest narzucony przez rozpatrywany problem.

Zasadnicze perspektywy socjologiczne wg. Petera Bergera

1) Człowiek w społeczeństwie – społeczeństwo ujmowane jest tutaj jako zewnętrzne i obiektywne wobec jednostki. Społeczeństwem jesteśmy otoczeni. Jawi się ono raczej jako forma przymusu. Instytucje stoją na straży norm społecznych Sankcje mogą polegać np. na izolacji społecznej, wydrwieniu, zamknięciu w wariatkowie itp. Jakby tego było mało, jednostka umiejscowiona jest również w czasie, w historii naszego społeczeństwa. Historia tworzy się na przecięciu biografii jednostkowej. Nie można wyjść poza społeczeństwo – „nasz byt społeczny to historia naszego uwięzienia w murach historii.” Społeczeństwo jako więzienie – nasze wolności zależne są od regulacji społeczeństwa. Ponadto – pełny determinizm. Jednostka patrzy na społeczeństwo jako na element przymusu.

2) Społeczeństwo w człowieku – wszystko, co społeczeństwo od nas wymaga uznajemy za własne reguły i zasady. W społeczeństwie odgrywamy różne role, gdyż akceptujemy je i uznajemy za konieczne. Społeczeństwo jako teatr lalek – człowiek nie oczekuje więcej niż jest przewidziane przez scenariusze wymagań społeczeństwa. Określa naszą tożsamość, przenika nas i wypełnia od wewnątrz.

Społeczeństwo jako dramat – świat społeczny nie jest dany, tylko staje się, jest w nieustannym procesie twórczym. Działania człowieka wpływają na świat społeczny, rzeczywistość jest tym, czym stała się w wyniku działań człowieka. Człowiek potrzebuje mieć swoje „zwierciadło społeczne”, ale także rzeczywistość wymaga potwierdzenia w postawach i poczynaniach jednostek. Nasze działania składają się na byt społeczny, rzeczywistość socjologiczna jest przez nas konstruowana. Jest to perspektywa dialektyczna, zakładająca współistnienie pewnych elementów rzeczywistości społecznej.

Perspektywa 1 i 2 są związane ściśle z pozytywizmem i funkcjonalizmem. Perspektywa 3 to spojrzenie z punktu widzenia interakcjonizmu symbolicznego, który łączy się z fenomenologią