👍 Osobowość Jednostki
Na osobowość jednostki składają się trzy rodzaje elementów
- 1) Elementy biogenne – przekazywane dziedzicznie wyposażenie biologiczne.
- 2) Elementy psychogenne – przekazywane dziedzicznie wyposażenie psychiczne. Są one plastyczne i mają skłonność do modyfikacji (w procesie socjalizacji) : pamięć, inteligencja, wola, wyobraźnia, temperament, spostrzegawczość itp.
- 3) Elementy socjogenne – są nabywane w procesie socjalizacji, przekazywane są przez osoby biorące udział w tej socjalizacji w charakterze „znaczących innych”. Elementy socjogenne (J. Szczepański wg. Floriana Znanieckiego)
- 1. Kulturowy ideał osobowości
- 2. Role społeczne spełniane w grupach społecznych
- 3. Jaźń subiektywna – wyobrażenie o własnej osobie wytworzone pod wpływem innych ludzi.
- 4. Jaźń odzwierciedlona – zespół wyobrażeń o sobie „odczytanych” z wyobrażeń innych ludzi o nas samych.
Elementy biogenne
Pewne elementy naszej konstrukcji biologicznej są determinantami naszej osobowości:
- – Pionowa postawa
- – Chwytliwe ręce
- – Wzrok skierowany naprzód, umożliwiający trójwymiarowe widzenie
- – Duży mózg i rozbudowany system nerwowy
Złożony mechanizm głosowy
- – Długa zależność dzieci od rodziców
- – Plastyczność wrodzonych potrzeb (brak instynktów)
- – Trwałość popędu seksualnego
- – Płeć, wiek, rasa (zakłada determinizm)
Elementy psychogenne
Stopień dziedziczności współczynnika IQ jest dość wysoki, występuje tutaj jednak zjawisko regresji do średniej. W miarę wzrostu poziomu kultury, zmniejsza się udział roli IQ wrodzonego, a wzrasta rola nabytego. Elementy psychogenne są bardzo plastyczne
Elementy socjogenne
Kulturowy ideał osobowości jako ideał wychowawczy, służący jako wzór do naśladowania, przekazywany młodzieży w instytucjach wychowawczych – szkołach, rodzinie, grupach rówieśniczych: np. grecki model człowieka doskonałego, wszechstronnie rozwiniętego, w zharmonizowanej doskonałości cech fizycznych, umysłowych i moralnych. Ideał osobowości rycerskiej w średniowieczu, czy ideał świętego lub ascety. Kapitalizm pod wpływem etyki protestanckiej wytworzył ideał osobowości przedsiębiorczego, pracowitego i oszczędnego kapitalisty.
Stanisław Ossowski dokonał podziału wartości na
- – Wartości uznawane, te które uznajemy za ważne; są one słuszne w sensie obiektywnym.
- – Wartości odczuwane, te które są subiektywne, emocjonalne, według których się kierujemy.
Inne:
- – Wartości propagowane
- – Wartości akceptowane
- – Wartości zinternalizowane
- – Wartości realizowane
Kulturowy ideał osobowości zależny jest zatem od dwóch czynników: formacji społecznej i różnych środowisk. To co jest ideałem w jednej formacji, bądź kulturze, nie jest tym samym w innej. Ideał kulturowy osobowości zostaje zinternalizowany w okresie dojrzewania, kiedy dorastający człowiek zaczyna szukać ideałów do naśladowania. Ideał kulturowy jest więc modelem, według którego powinien kształtować swoje zachowania; jest ucieleśnieniem pożądanych cech, wysoko cenionych w grupie. Realizowanie tego ideału, starannie zmierzające w kierunku zbliżenia się do niego, ściąga na jednostkę pozytywną ocenę i różne nagrody. Zachowanie rozbieżne z ideałem kulturowym osobowości spotyka się z negatywnymi sankcjami
Role społeczne – w każdej grupie, kręgu czy zbiorowości społecznej istnieją pewne pozycje, czy stanowiska, które zajmowane przez różnych ludzi, wymagają od nich określonych, ustalonych (kulturowo) sposobów zachowania się.
Rola = status + miejsce. Rola zatem, to (względnie) stały i wewnętrznie spójny system zachowań, będących reakcjami na zachowania innych osób, przebiegających według mniej lub więcej wyraźnie ustalonego wzoru. Niektóre role są zupełnie sformalizowane i ujęte w ścisłe przepisy. Z każdą rolą społeczną wiążą się określone prawa i obowiązki. Prawa polegają na tym, że człowiek grający daną rolę może oczekiwać od innych okazywania wobec niego ustalonych sposobów postępowania. Obowiązki są zespołem zachowań oczekiwanych od niego.
Proces wykonania roli zależy od złożonego układu czynników
Elementy bio – i psychogenne jednostki. – np. budowa anatomiczna, zdolności i inteligencja (grubas nie [?] będzie tancerzem, ślepiec pilotem, głuchy dyrygentem, a moja mama nie ma żadnych szans na to by być moim ojcem).
Wzór osobowy, określający zespół cech idealnych – jakie jednostka wykonująca daną rolę powinna okazywać, oraz zespół idealnych sposobów zachowania. Definicja roli przyjęta w grupie, w której lub przed którą dana rola jest wykonywana – definicja przyporządkowuje do roli różne wzory osobowe.
Struktura i organizacja wewnętrzna grupy.
Stopień identyfikacji jednostki z grupą (można grać z zapałem, ale i bez przekonania) W zależności od partnera i sytuacji. Role społeczne działają w dwóch wymiarach:
- Wymiar jednostkowy – jest elementem osobowości
- Wymiar grupowy – jest elementem organizacji.
Stosunek jednostki do roli społecznej:
1) Aktywny:
manipulacja: podejmowanie jednej roli, aby grać inną
kreacja: pełnienie roli, w której nie ma scenariusza
negacja: pełnienie roli przy jednoczesnym jej odrzucaniu.
2) Bierny:
Przystosowanie się do roli. Przebiega w kilku etapach:
1 etap: identyfikacja z rolą – internalizacja norm i zachowań.
2 etap: wdrukowanie roli – naznaczanie rolą (pozytywne i negatywne)
3 etap: wrastanie w rolę – wrastanie w role społeczne (często nieakceptowane) przy jednoczesnym zachowaniu szacunku dla siebie, będącym najczęściej usprawiedliwianiem swojej negatywnej roli:
- – Negacja ofiary
- – Negacja krzywdy
- – Negacja odpowiedzialności
- – Potępianie potępiających
- – Odwoływanie się do wyższych lojalności.
4 etap: fetyszyzacja roli = autonomizacja roli, celebrowanie jej. Superkonformizm.
Jaźń subiektywna jest sądem o sobie samym. Wiąże się z trzema wymiarami osobowości:
– Poczuciem własnej wartości
– Poziomem samooceny
– Samoakceptacją
Jaźń subiektywna – jest czynnikiem integrującym osobowość, niezależnie od tego, czy poczucie wartości jednostki jest zawyżone, czy też zaniżone. W jej obrębie występuje skłonność do projekcji, gdyż często przypisujemy innym nasze własne niecne zamiary. To się zdarza… Równie dobrze może dochodzić do introjekcji – gdy uznajemy czyjeś poglądy za nasze własne. Jest wewnętrznym regulatorem zachowania – patrz: „społeczeństwo w człowieku”.
Jaźń odzwierciedlona – zespół wyobrażeń o sobie „odczytanych” z wyobrażeń innych ludzi o nas. Jest czynnikiem silnie konformizującym jednostkę. Tym silniej, im silniej jednostka związana jest ze swoją grupą odniesienia. Inaczej: wewnętrzny regulator osobowości – patrz: „człowiek w społeczeństwie”.