👍 Zbiorowości Społeczne

Grupa społeczna (wg. Szczepańskiego) to pewna ilość osób (min. 3) powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadających wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności.

Cechy grupy społecznej

• a) Organizacja wewnętrzna – może mieć formalny i nieformalny charakter. Jest to system instytucji, form kontroli i zachowań.
• b) Wspólne wartości – materialny i niematerialny charakter.
• c) Zasada odrębności.
• d) Poczucie wspólności. To kryterium ma charakter subiektywny – świadomość „my”.
• e) Trwałość – nawet wówczas, gdy członkowie są rozproszeni i nie wchodzą ze sobą w danym momencie w interakcje, to grupa nadal istnieje.
• f) Zasada identyfikacji członków – zdawanie sobie sprawy z przynależności do grupy i swojej odrębności od innych grup.
• g) Zasada rekrutacji nowych członków.
• h) Cele i zadania.
• i) Statusy i role.
• j) Mechanizmy kontroli zachowań.

Kręgi społeczne

Kręgi społeczne – zespoły osób stykające się stale i utrzymujące stałe styczności osobiste, lecz nie posiadające wyraźnej odrębności, ani wykształconej organizacji wewnętrznej. W mniejszym stopniu spełnia również funkcje kontrolne i regulacyjne.

Rodzaje kręgów

• – przyjacielskie
• – koleżeńskie
• – stycznościowe

Społeczności lub wspólnoty

Są to zbiorowości terytorialne, w ramach których członkowie zaspokajają swoje potrzeby; co sprawia że mogą one być względnie samowystarczalne, nawet względnie wyizolowane.

Zbiorowości oparte na wspólnej kulturze

Naród, lud, plemię.

Zbiorowości oparte na podobieństwie zachowań

Relacje w ich obrębie są silnie zabarwione emocjonalnie: zbiorowisko, tłum, audytorium, Pary i dwójki: Taaak…

Podział grup społecznych wg kryteriów

Wielkość i struktura

• a) Małe – składają się wyłącznie z członków i nie posiadają podgrup.
• b) Duże – takie, które nie wchodzą już jako części składowe w skład jeszcze większych grup.

Typ więzi występujących w grupie

• a) Pierwotne – więź ma charakter osobisty i emocjonalnie zabarwiony.
• b) Wtórne – więź wynika ze styczności rzeczowej i oparta jest na interesie.

Występowanie kontroli instytucjonalnej

• a) Formalne
• b) Nieformalne

Pozycja zajmowana w społeczeństwie – Klasy społeczne

Grupy tworzone w celu osiągania celów – grupy celowe:
Grupy celowe zorganizowane są planowo. Cechuje je więź sformalizowana – np. partie polityczne, przedsiębiorstwa ekonomiczne, zrzeszenia, stowarzyszenia.

• a) Przymusowe – powoływane na mocy prawa i przymusu. np. szkoła lub armia.
• b) Dobrowolne – mogą się rozwiązać decyzją większości członków. Innymi cechami grup celowych są: rozbudowana organizacja, uczestnictwo o charakterze kontraktowym, impersonalność (tendencja do załatwiania spraw służbowych niezależnie od osobistych postaw i uprzedzeń), pojawia się grupa dyrektorów i menedżerów, którzy monopolizują dostęp do informacji i często zaczynają działać w swoim własnym interesie – zjawisko odrywania się centralnego kierownictwa od grup członkowskich.

Imperatyw organizacyjny: tendencją w obrębie grup celowych jest dążenie do koncentracji, koordynacji i centralizacji, dążenie do specjalizacji i rozbudowy przepisów regulujących działanie. „Żelazne prawo oligarchii” – tendencja do monopolizacji. Grupami celowymi i ich funkcjonowaniem zajmuje się dziedzina badań zwana „socjologią organizacji”. Grupy celowe to inaczej organizacje.

Struktura Społeczna i nierówności społeczne w ujęciu Piotra Sztompki
Struktura społeczna istnieje na każdym poziomie rzeczywistości społecznej.

Anthony Giddens

• (1) Struktura społeczna to organizacja stosunków społecznych –
• (2) Uporządkowanie elementów społecznych;
• (3) Spójne – mniej lub bardziej – regularności.
• (4) Określony wzór działania (funkcjonowania);
• (5) Głębokie, leżące u podstaw uwarunkowania,
• (6) Właściwości systemu,
• (7) Uporządkowanie elementów, które determinują zróżnicowanie i
• (8) Relacje między grupami i jednostkami, które znajdują wyraz w ich zachowaniu.

Życie społeczne – kategoria opisowa, empiryczne. Życie społeczne odnosi się do zjawisk obserwowalnych.
Struktura społeczna – kategoria idealna, opisowa, abstrakcyjna.
4 idee zawarte w w/w definicjach struktury społecznej:

• 1+2 – idea relacji: mówimy o zależnościach.
• 3+4 – idea regularności: mówimy o trwałości, powtarzalności.
• 5+6 – idea ukrytego wymiaru.
• 6+7 – idea determinizmu: struktura społeczna determinuje zjawiska empiryczne.

4 podstawowe wymiary str. społecznej – wymiar „makro”:

• 1. Normatywny – powiązana sieć norm, wartości i instytucji – „co być powinno”. Przekonania ludzi, które tłumaczą ich zachowania.
• 2. Idealny -powiązania idei, przekonań i wizji; świadomość społeczna.
• 3. Interakcyjny – wymiar organizacyjny. Typowa dla każdej zbiorowości sieć powiązań, działań i interakcji.
• 4. Interesy – wymiar szans życiowych; rozkład dostępu do dóbr uznawanych za pożądane.

Wymiary struktury na poziomie jednostkowym – wymiar „mikro”

• 1. rola społeczna
• 2. mentalność pozycyjna
• 3. opcja interakcyjna
• 4. status społeczny

Pozycja społeczna

Sztompka twierdzi, że założenie , że struktura społeczna dana, zadana i nieproblematyczna jest dużym uproszczeniem.
Struktura społeczna jest płynna, nie ma struktury społecznej bez działań człowieka.
Dzisiaj opcja interakcyjna zakłada, że struktura społeczna nie jest twarda, od determinizmu do morfogenezy.

Struktura społeczna w wymiarze empirycznym

• 1. Ludzie i ich zachowania, oraz wzajemne relacje; werbalizowane przez nich postawy i opinie.
• 2. Małe grupy społeczne
• 3. Wielkie grupy społeczne – klasy, warstwy, kategorie społeczno – zawodowe)
• 4. Wielkie systemy społeczne – społeczeństwa globalne.

Struktura społeczna w wymiarze teoretycznym

• 1. Działania jednostek
• 2. Mikrostruktury społeczne
• 3. Makrostruktury społeczne

Możemy mówić o statystyce i dynamice struktur społecznych.

Analizować strukturę społeczną możemy

• 1. w aspekcie dystrybucyjnym – rozdzielenie określonych wartości w społeczeństwie (władza, wykształcenie, dobra).
• 2. w aspekcie relacyjnym – relacje i układy między poszczególnymi elementami (segmentami).

Istnieją trzy bliskoznaczne pojęcia

• 1. Struktura społeczna – zakłada wyróżnienie elementów społecznych i stosunków między tymi elementami.
• 2. Zróżnicowanie społeczne – wskazuje na różne źródła zróżnicowania, cechy biologiczno – fizyczne, psychiczne, demograficzne, społeczne. Cechy biologiczne, demograficzne i psychiczne prowadzą do powstania kategorii społecznych
  Różnice społeczne prowadzą do kształtowania się zbiorowości społecznych. Są podstawą wyróżnienia struktury społecznej.
• 3. Nierówności społeczne – zróżnicowanie społeczne rozpatrywane w aspekcie wartościującym, normatywnym ( a nie wyłącznie opisowym). Odwołujemy się tutaj do poczucia sprawiedliwości i niesprawiedliwości.

Trzy podstawowe typy struktur społecznych

• 1. Struktura klasowa
• 2. Struktura warstwowa – stratyfikacja
• 3. Struktura społeczno – zawodowa.

Stanisław Ossowski wyróżnił trzy schematy podziału społeczeństwa

• 1. Schemat dychotomiczny – społeczeństwo dzieli się na duże, wzajemnie wykluczające się części.
• 2. Schemat gradacyjny – w przestrzeni społecznej wyróżnia się zbiory ludzi różniących się nasileniem stopnia występowania danej cechy.
• 3. Schemat funkcjonalny – wyróżnia się kilka odłamów społeczeństwa, pełniących odmienne funkcje społeczne.
  Podział społeczno – zawodowy jest podziałem funkcjonalnym
  Stratyfikacja jest typowym schematem gradacyjnym
  Struktura klasowa jest podziałem dychotomicznym.

Struktura społeczno – zawodowa

Jest to sposób uporządkowania ludzi według funkcji, jakie pełnią w społeczeństwie. W podziale tym odwołujemy się do podziału zawodowego – podziału pracy.

Co to jest zawód?

Musi istnieć wymóg klasyfikacji
Czynności wykonywane są względnie stale.
Przynosi dochód, daje utrzymanie osobie, która go wykonuje.
Sam zawód nie wystarcza, aby umiejscowić jednostkę w danej strukturze.

Strukturę społeczno – zawodową wyróżnia się w oparciu o:

• – Zawód
• – Wykształcenie
• – Miejsce w systemie zarządzania

W badaniach nad strukturą społeczno – zawodową w Polsce możemy wyróżnić następujące podziały

• – Inteligencja (specjaliści)
• – Pracownicy biurowi – wykonywanie pracy umysłowej, ale nie kierowniczej, bez wyższego wykształcenia.
• – Technicy – średnie wykształcenie techniczne
• – Pracownicy fizyczno – umysłowi
• – Rzemieślnicy i drobni właściciele
• – Majstrowie i brygadziści
• – Robotnicy wykwalifikowani
• – Robotnicy niewykwalifikowani
• – Rolnicy indywidualni

Podział specjalistów na dwie kategorie

• – Specjaliści na stanowiskach kierowniczych
• – Specjaliści na stanowiskach niekierowniczych

Po 1989 roku, pojawiają się nowe kategorie społeczno – zawodowe:

• – Właściciele przedsiębiorstw
• – Robotnicy rolni

Badania nad strukturą społeczno – zawodową za granicą

• – Specjaliści
• – Menedżerowie, właściciele
• – Urzędnicy
• – Sprzedawcy
• – Robotnicy wykwalifikowani
• – Pracownicy usług
• – Robotnicy niewykwalifikowani
• – Farmerzy
• – Robotnicy rolni
• – Freelancerzy

Koncepcja struktury społeczno – zawodowej może być rozumiana jako

• 1. Samoistne podejście odwołujące się do funkcjonalnego zróżnicowania w społeczeństwie.
• 2. Rozszerzona struktura klasowa, gdyż wyróżnione kategorie społeczno – zawodowe mieszczą się w ramach klas podstawowych i niepodstawowych.
• 3. Rodzaj stratyfikacji społecznej, jeśli kategorie społeczno – zawodowe umieścimy w układzie hierarchicznym według prestiżu.