👍 Podmiotowość Cechy Typy

Pojęcie podmiotowości stało się modne w socjologii stosunkowo niedawno. Jest to związane ze zmianami systemowymi jakie zaszły w Polsce w ostatnich latach. Pojęciem podmiotowości posługują się te kierunki filozoficzne, które kładą nacisk na wolność, kreatywność, dezalienację. Podmiotowość to przeciwieństwo reifikacji – urzeczowienia.

W psychologii pojęcie podmiotowości jest antytezą behawioryzmu. W naukach politycznych podmiotowość to przeciwieństwo manipulacji, ubezwłasnowolnienia itp. W politologii zaś jest to symbol samorządności, autonomii, swobody działania itp.
W socjologii podmiotowość to aktywny wpływ działań ludzkich na kształt struktury społecznej. Pierwszoplanową rolę przypisuje się działaniu. W socjologii mówimy o podmiotowości jednostek, ruchów społecznych, mas i klas społecznych. Każdy z tych podmiotów ma zdolność wywierania wpływu na otoczenie.

Podmiotowość społeczeństwa – podatność struktur społecznych na wpływy (elastyczność, reformowalność, plastyczność).
Przyjęcie teorii podmiotowości w socjologii wznosi trzy opozycje:

• 1. między czynnikami subiektywnymi, a obiektywnymi,
• 2. między mikro – a makrostrukturą,
• 3. między społeczeństwem, a jednostką,

Polskim socjologiem, który próbował określić zagadnienia dialektycznej teorii podmiotowości jest Piotr Sztompka.
Główne tezy dialektycznej teorii podmiotowości:

• 1. Działania i struktury wzajemnie na siebie wpływają.
• 2. Relacje działania struktury mają charakter:
  Temporalny

Historyczny

• 1. Procesualny – oba aspekty nie występują jednocześnie, lecz w pewnej prawidłowej sekwencji. Najpierw działania warunkuje zastana struktura, następnie w toku interakcji reprodukujemy albo modyfikujemy strukturę, a następnie wytwarza się nowa struktura.
• 3. Aktywizm – tzn. aktywność ludzi ma znaczenie strukturotwórcze.
• 4. Podmiot działający ma charakter społeczny.
• 5. Żadne działanie nie dokonuje się w próżni, lecz w określonych, zastanych warunkach historycznych Tradycja chociaż może ograniczać, ale stwarza szansę dla kształtowania przyszłości.
• 6. Wielkie przekształcenia strukturalne dokonują się w sposób spontaniczny, żywiołowy; rzadko jest działem zamierzonym i świadomym.
• 7. Rosnąca podmiotowość jest kryterium postępu – wyemancypowanie się z uwarunkowań strukturalnych.
• Słabości dialektycznej teorii podmiotowości (kwestie pominięte w koncepcji)

Nie mówi się o tym, że proces wytwarzania się struktur ma charakter konfliktowy. Centrum konfliktu przesuwa się z walki o władzę na walkę o zmianę reguł gry. Nie uwzględnia faktu istnienia nierówności ludzi pod względem podmiotowości, zdolności wywierania wpływu na kształt struktur.  Nie rozważa się wzajemnych relacji między stawaniem się (procesem żywiołowym i strategicznym), a stanowieniem struktur (działalnością zamierzoną i formalną). Podmiotowość jednostkowa (ujęcie z grubsza psychologiczne – psychologia społeczna). Cechą jednostki jest podmiotowa aktywność (zależna od jednostki). Jednostki różnią się podmiotową aktywnością. Jest to aktywność skierowana przez sam podmiot. Ludzie myślą o sobie jako o podmiocie, ale różnią się poziomem tejże podmiotowości. Poczucie podmiotowości jest składnikiem tożsamości społecznej.

Podmiotowość dotyczy

• a) sfery życia – praca, dom, sfera zawodowo – społeczna
• b) zasięgu podmiotowości
• c) poziomu wpływów

Ludzie różnią się poczuciem dążeniem do podmiotowości. Jest ono (dążenie) związane ze wzrostem autodeterminacji i jej poziomem. Nie jest zjawiskiem jednorodnym i wyróżnia się w jej obrębie dwa typy konfliktów: Konflikt o charakterze wewnętrznym – wybór między podmiotowością i zależnością. Ludzie mogą jednak uciekać od podmiotowości, idąc w parze z potrzebą uzależniania się.

Konflikt o charakterze zewnętrznym – zderzenie podmiotowości występujących u różnych osób. Ażeby uniknąć konfliktów, społeczeństwo samo podsuwa pewne regulacje. Poczucie podmiotowości i dążenie do niej wiąże się z tożsamością w której wyróżniamy aspekty:

• – Osobisty (siebie)
• – Społeczny (społeczeństwo)

Tym aspektom tożsamości odpowiadają dwa typy poczynań i dążeń do podmiotowości

• 1. jednostkowa podmiotowość – dotyczy aktywności podmiotowej jednostek, dążenie do wpływu na społeczeństwo
• 2. kolektywna – dotyczy aktywności grupy, poczucia, że „my jako grupa” możemy wpłynąć na losy otoczenia, na rzeczywistość.
  – Ambicje narodów do panowania nad innymi
  – Walka o władzę partii politycznych itp.
  – Klany rodzinne, chcące wywierać wpływ na innych.

Grupy mogą różnić się od siebie

Aspiracjami do podmiotowości – zależna od sytuacji historycznej.
Warunkami realizacji podmiotowości – problem poszanowania innych, reguły moralne itp.